برای دانلود کتاب، بر تصویر فوق کلیک کنید.
اشاره‌ی مترجمین: کتابچه‌ی حاضر ترجمه‌ی فصل نخست کتابی است با عنوان دورنمای نولیبرالی و ظهور سرمایه‌ی اسلام‌گرایانه در ترکیه (The Neoliberal Landscape and the Rise of Islamist Capital in Turkey) که توسط چندین پژوهشگر سیاست و اقتصاد سیاسی ترکیه به نگارش درآمده است. فصل نخست با عنوان «اسلام‌گرایی: نگاهی تطبیقی-تاریخی» را بوراک گورل، استاد جامعه‌شناسیِ دانشگاه کوچ ترکیه، نوشته است. جمله‌های محدودی از مقاله، با توجه به شرایط کار در ایران، اندکی تغییر کرده‌اند. آن جملات را هم به صورت ایتالیک و زیرخط‌دار مشخص کرده‌ایم.
***
به مدتِ بیش از سه دهه، اسلام‌گرایی یکی از داغ‌ترین ایدئولوژی‌های سیاسیِ جهان بوده است. مجموعه‌ای از تحولات سیاسی مهم طی دهه‌های ۸۰ و ۹۰، مثل انقلاب ایران (۱۹۷۹)، جنگ شوروی و مجاهدین افغانستان (۸۹-۱۹۷۹)، ظهورِ حزب‌الله در لبنان (۹۷-۱۹۹۲) و حماس در فلسطین (۱۹۸۷)، جنگ داخلی الجزایر (۹۷-۱۹۹۲) و قدرت‌گیریِ طالبان در افغانستان (۱۹۹۶)، اسلام‌گرایی را در رأس خبرها قرار داد. نخستین مواجهه‌ی نسل‌های جوان‌تر با اسلام‌گرایی حملات انتحاری یازدهم سپتامبر ۲۰۰۱ در ایالات متحده و تجاوز متعاقب آمریکا به افغانستان بود. اسلام‌گرایی همچنان یک موضوع سیاسی مهم در قرن بیست‌ویکم است. جنگ بین طالبان و ائتلافِ تحت رهبری آمریکا در افغانستان هنوز ادامه دارد. بازیگران اسلام‌گرای گوناگون، از جمهوری اسلامی ایران تا گروه‌های وابسته به القاعده در اوراسیا، ایالات متحده و دیگر قدرت‌های غربی را با چالشی جدی روبرو کرده‌اند. مسئله‌ی فلسطین همچنان مهم است، و حماس هنوز نیرویی قدرتمند در جنبش ملّی فلسطین به حساب می‌آید. جنبش‌های اسلام‌گرا اخیراً در فرایند بهار عربی که در دسامبر ۲۰۱۰ آغاز شد، در جهان عرب احیا شده‌اند. موفقیت جنبش «النهضه» در انتخابات ۲۰۱۱ تونس، پیروزی اخوان المسلمین در انتخابات ریاست‌جمهوری مصر در سال ۲۰۱۲، قتل سفیر آمریکا در لیبی توسط سلفی‌ها در سال ۲۰۱۲ و ظهورِ سریع و شوکه‌کننده‌ی «دولت اسلامی عراق و شام» در سال ۲۰۱۴، تجلی‌های متفاوتِ این نوزایی اخیر هستند. در نهایت، مسائل فرهنگی و سیاسی‌ای که اقلیت‌های مسلمان در اروپای غربی تجربه کرده‌اند بُعد مکانی جدیدی به سیاست اسلام‌گرایانه بخشیده است.
اسلام‌گرایی در آغاز سده‌ی بیست‌ویکم، با چهره‌ای جدید، در ترکیه ظاهر شد. حزب عدالت و توسعه (Adalet ve Kalkınma Partisi / AKP) که در سال ۲۰۰۱ توسط رجب طیب اردوغان و یارانش تأسیس شد، در انتخابات پارلمانی سوم نوامبر ۲۰۰۲، به یک پیروزی فوری دست یافت و با اکثریت قاطع به حزب حاکم ترکیه بدل شد. حزب عدالت و توسعه، با کسب تقریباً نیمی از آرا در انتخابات پارلمانی بیست‌ودوم جولای ۲۰۰۷، هشدار ارتش در بیست‌وهفتم آوریل ۲۰۰۷ را که واکنشی علناًسکولاریستی به AKP بود، با موفقیت شکست داد. هژمونی AKP بر توده‌های کارگر از انتخابات ۲۰۰۲ به بعد، نقطه‌ی اوج موفقیتِ اسلام‌گرایی ترک است. این هژمونی به مباحثات داغی در حلقه‌های سیاسی، رسانه‌ای و دانشگاهی درباره‌ی سرشتِ حزب عدالت و توسعه (این‌که آیا حزبی اسلام‌گرا یا نیمه‌اسلام‌گرا است، یا صرفاً حزبی محافظه‌کار مثل دموکرات‌های مسیحی در اروپای غربی است) و شباهت‌ها و تفاوت‌هایش با جنبش «عقیده‌ی ملی» (National Vision) در گرفت. همچنین، شبکه‌ی اسلام‌گرای جهانی و قدرتمند به رهبری فتح‌الله گولن، که تا سال‌های اخیر از حزب عدالت و توسعه اردوغان حمایت می‌کرد و سپس وارد نزاعی جدی با آن شد، از مضامین مهم پژوهش و مباحثه بوده است.[۱]
پی‌نوشت:
[۱] برای اطلاعات زمینه‌ای درباره‌ی فتح‌الله گولن و جنبش او بنگرید به (۲۰۱۳) Yavuz. ضروری است به خوانندگان هشدار دهیم که چشم‌انداز من به اسلام‌گرایی و جنبش گولن تماماً با چشم‌انداز یاووز متفاوت است.