مقدمه
ویژگی ممیزه‌ی دنیای سرمایه‌داری این است که با وجود پیچیدگی‌های بی‌حدوحصر آن، می‌توان طرح‌های ظاهراً ساده‌ای از کلیت آن رسم کرد. فایده‌ی این طرح‌ها این است که، علاوه بر یادآوری جهانی بودن همه‌ی مسائل در دوران ما، تناقض‌های این جهان را به روشن‌ترین شکل نمایان می‌سازند. برای مثال، همان‌طور که بسیاری تأکید می‌کند، تداوم نرخ کنونی رشد اقتصادی جهان، با توجه به محدودیت‌های فضا و ظرفیت‌های محیط‌زیست غیرممکن است، و با این وجود بسیاری از پیچ‌وخم‌های نظام اقتصادی جهان را باید تلاش‌هایی دانست برای تضمین رشد اقتصادی بیش‌تر. پیچیدگی این مسئله زمانی مشخص می‌شود که توجه کنیم که به صورت عمومی، نه این هشدار، که نقیض آن، یعنی مطلوبیت رشد بی‌حدوحصر، معرفت عقل سلیمی به شمار می‌رود. یعنی اقتضای منطقی نظام جهانی این است که رشد کنونی ادامه داشته باشد. به یک نمونه‌ی دیگر توجه کنید: با وجود پیشرفتهای تکنولوژیک، که به افزایش ظرفیت و بهره‌وری تولیدات کشاورزی منجر می‌شوند، باید شگفت‌آور باشد که بخش‌های وسیعی از جهان با کمبود غذا مواجه هستند و گرسنگی هم‌چنان یکی از مشکلات اساسی جهان است. با این وجود حتی نمی‌توان گفت بشر به حل این مسئله نزدیک می‌شود.
به این ترتیب بازنمایی ساده‌سازانه‌ی جهان مدرن در طرح‌های کلی چنان‌است که گویی نشان می‌دهد با وجود درگیری نسبتاً موفقیت‌آمیز ما با مسائل تکنیکی پیچیده، معضلات بنیادی‌تر، کلی‌تر و ظاهراً ساده‌تری هستند که به این راحتی نمی‌توانیم به آن‌ها بپردازیم، چرا که به محض دقیق شدن در چنین مسائلی، پیچیدگی‌های گوناگون آن‌ها آشکار می‌شود و درهم‌آمیختگی آن‌ها با اصلی‌ترین تناقضات سرمایه‌داری رخ می‌نماید. به این ترتیب کیفیت چنین مشکلاتی از اساس با مسائل فنی متفاوت است.
با این مقدمه، می‌توانیم مسئله‌ی این نوشته را راحت‌تر بیان کنیم. تناقضات مربوط به زمان در زندگی روزمره، غالباً به صورت تعارض میان زندگی شغلی و زندگی خانوادگی (یا شخصی) بروز می‌کنند. با این‌که بیش‌تر افراد این تناقض را به مثابه امری کاملاً شخصی درمی‌یابند، عموماً تردیدی ندارند که این مسئله از اساس مسئله‌ای کمّی است، یعنی در اختیار داشتن زمان بیش‌تر برای زندگی شخصی می‌تواند بخش مهمی از مشکل را حل کند. فرآیندهای عقلانی‌شدن در تولید، شامل نوآوری‌های تکنولوژیک و اتوماسیون، به بهره‌وری بیش‌تر می‌انجامند. به این ترتیب به موازات پیشرفتهای فنی، امکان فراغت افراد بیش‌تری از ضروری‌ترین کارهایی که برای بازتولید حیات انسان لازم است فراهم می‌شود. با فراگیر شدن مصرف فرآورده‌های این پیشرفتهای فنی در سطح گسترده، از ماشین ظرفشویی گرفته تا بانکداری اینترنتی، امکان افزایش فراغت هم برای افراد پرشمارتری فراهم می‌شود و هم ساحات بیش‌تری از زندگی را از کار موظف تهی می‌کند، مثلاً زمانی که در روز باید برای خانه‌داری یا انجام تراکنش‌های مالی صرف شود کاهش می‌یابد. به این ترتیب می‌رسیم به نوعی اشتیاق و انتظار یوتوپیایی برای فراهم شدن حدی از فراغت عمومی و همگانی و کاسته شدن از مشقات و ناخرسندی‌های بخش اجباری زندگی.
برای دریافت متن بر روی تصویر بالا کلیک کنید